Bilgi teknolojilerindeki gelişim, birçok kavramı olduğu gibi "kampus" kavramını da değiştirmeye başlamıştır. 20 yıl öncesine kadar kampus, öğrencilerin ve eğitmenlerin, üniversitenin temel işlevini -eğitim ve araştırmayı- yerine getirebilmek için buluştukları, sınırları belirli bir köy ya da küçük kasaba niteliğinde idi. Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin getirdiği yenilikler, örneğin uzaktan eğitim ve diğer etkileşimli servisler, kampusa bakış açısını değiştirmiştir. Günümüzde, üniversite web sayfaları, öğrencilerin, üniversite personelinin ve dünyanın farklı bölgelerinden insanların bilgiyi paylaştıkları sanal kampusun önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu nedenle üniversite web sayfalarının tasarımında kullanılabilirliğin (usability) önemi, bu sayfaların hem kampuste yaşayanlar hem kampus dışındakiler tarafından kullanımı arttıkça kendini daha çok belli etmektedir. Modern anlamda kampus, geçmişten gelen akademik değerleri korurken bir yandan teknolojinin getirdiği araçları kucaklamaktadır (Langenberg and Spicer, 2001).

Sadece web sayfaları açısından değil, kullanıcılar için hazırlanan her türlü arayüz gözününe alındığında; teknolojinin ulaştığı insan sayısı, bu doğrultuda yazılım, donanım ve insan kaynağı maliyeti arttığı sürece, sağlık alanı, askeri alanlar gibi kritik alanlarda teknoloji kullanımı yaygınlaştığı sürece kullanılabilirliğin önemi artacaktır. Tasarımcı merkezli değil, kullanıcı merkezli tasarımlar teknoloji çağının olmazsa olmaz yaklaşımıdır. Emeklilerin ATM cihazlarını, görme engellilerin web sayfalarını kullanamaması, avuçiçi bilgisayarları kullanırken karşılaştığımız güçlükler, televizyon kumandalarını kullanırken bileğimizin ağrıması, bu arayüzleri tasarlayan tasarımcıların eksik yaklaşımından kaynaklanmaktadır. İşte insan Bilgisayar Etkileşimi (Human Computer Interaction) çalışma alanı; Ergonomi, Bilişsel Psikoloji, Yazılım Mühendisliği, Grafik ve Endüstriyel Tasarım, Eğitim Bilimleri, Organizasyonel Psikoloji gibi disiplinleri bir araya getirmekte, kullanılabilirlik kavramını bilimsel ölçütlerle değerlendirilebilir hale getirmektedir. Biz bu yazıda web sayfalarının kullanılabilirliğinin ölçülmesi ile kısıtlı kalacağız.

Kullanıcıların web sayfaları hakkındaki görüşlerini almak için genellikle kullanılan yöntem web anketlerinin düzenlenmesidir. Web anketlerinin tasarımı başlı başına bir çalışma alanıdır; şimdilik, bu anketlerin "Bu sayfayı beğendiniz mi?" gibi rastgele/kötü sorular kullanılarak değil, bu konuda yapılan çalışmalarda geçerliliği belirlenmiş sorularla hazırlanması gerektiğini söylemekle yetineceğiz. Örnek olarak Norman, Slaughter ve Shneiderman tarafından University of Maryland'de geliştirilen QUIS^®(Questionnaire for User Interaction Satisfaction) verilebilir⁽¹⁾. Diğer yandan, kullanılabilirlik, web sayfalarında karşılaştığımız anketler ile ölçülmeye çalışılan kullanıcı memnuniyetinden geniş bir kavramdır (user satisfaction). Anketler, kullanıcıların, kullandıkları arayüz hakkındaki düşüncelerini verir, bu anlamda gerekli, ancak kullanılabilirliğin belirlenmesi için yetersizdir. Tasarımcı bakış açısıyla, kullanıcıların web sayfasını kullanırken ne tür zorluklarla karşılaştığını bulabilmek için farklı yöntemlerin kullanılması gerekmektedir.

Web sayfalarının kullanılabilirliğinin belirlenebilmesi ya da kullanılabilirlik açısından sorunsuz web siteleri tasarlanabilmesi için arayüz geliştiren firmalar tarafından oluşturulan Standartlardan (Style Guidelines) faydalanmak mümkündür. Örneğin Xerox ya da Apple gibi firmaların belirledikleri standartlar bugüne kadar birçok arayüzde kullanılagelmiştir. Bunun yanında kullanılabilirlik alanında çalışan uzman kişiler tarafından hazırlanan Tasarım Kılavuzları (Design Guidelines) kullanılabilir. Örnek olarak Jackob Nielsen'in Ten Usability Heuristics'ini anabiliriz⁽²⁾. Bununla birlikte hazırlanan web sitesindeki kullanım güçlüklerinin bulunabilmesi için bu kurallar dizisi çok genel olacak, yetersiz kalacaktır. Bu nedenle, bu amaçla kullanılabilirlik testleri yapılmaktadır.

Kullanılabilirlik testleri farklı yöntemlerle yapılabilir. En sık kullanılan yöntemlerden birisi, bilgisayar başında oturan kullanıcının hareketlerini -gerinme, esneme, sıkılma vb.- tek yönlü ayna arkasından kaydeden bir kamera -doğrudan kullanıcıya yöneltilmiş kamera kullanıcıyı rahatsız edebilir- ve ekrandaki görüntüyü kaydeden ikinci bir kamera aracılığıyla, kullanıcıya bazı görevler verilerek -sayfada bir bilgiye erişmesini istemek gibi- bu görevler yerine getirilirken kullanıcının karşılaştığı problemleri gözlemek ve tasarımı kullanımı kolaylaştıracak biçimde değiştirmek, benzer testleri farklı tasarımlarla ve çok sayıda kullanıcıyla yapmaktır. Bu tür çalışmalar, bu amaç için hazırlanmış kullanılabilirlik laboratuvarlarında yapılmaktadır. Daha basit bir yöntem görevleri yerine getirirken kullanıcıdan "sesli düşünmesini" istemektir. Bu yönteme "verbal protocol" denmektedir⁽³⁾. Ses kayıtları, test sırasında alınan notlarla birlikte analiz edilerek sayfanın kullanımı sırasında kullanıcıların yaşadığı bulunmaya çalışılır. Kullanılabilirlik testlerinde: